Μέταλλα και Ιχνοστοιχεία - Τι είναι και ποιος ο ρόλος τους στη διατροφή μας

Τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία αντιπροσωπεύουν μια μεγάλη ομάδα μικροθρεπτικών συστατικών.

Συγκεκριμένα, στα μικροθρεπτικά συστατικά ανήκουν: οι βιταμίνες, τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία.

Τα μικροθρεπτικά συστατικά είναι μια από τις δύο κύριες ομάδες θρεπτικών συστατικών που χρειάζεται το σώμα μας για την εύρυθμη λειτουργία του, μαζί με τα μακροθρεπτικά συστατικά (υδατάνθρακες, λίπος, πρωτεΐνη).

Το πρόθεμα “μικρο-” δεν υποδηλώνει σε καμία περίπτωση τη λιγότερο σημαντική αξία τους στην υγεία μας, αλλά χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει ότι το σώμα μας χρειάζεται αυτά τα θρεπτικά συστατικά σε μικρές ποσότητες.

Τα μέταλλα είναι ανόργανα στοιχεία, απαραίτητα για να διατηρήσουμε το σώμα μας υγιές.

Διακρίνονται σε δύο μεγάλες ομάδες:

Μέταλλα

Τα μέταλλα (ή αλλιώς μακρομέταλλα) είναι ανόργανα στοιχεία που ο οργανισμός μας χρειάζεται να τα προσλαμβάνει μέσω της διατροφής του σε ποσότητες > 100 mg/ημέρα.

Σε αυτά ανήκουν: ασβέστιο, φωσφόρος, μαγνήσιο, νάτριο, κάλιο και χλώριο.

Ιχνοστοιχεία

Τα ιχνοστοιχεία (ή αλλιώς μικρομέταλλα) είναι επίσης ανόργανα στοιχεία, τα οποία ο οργανισμός μας χρειάζεται σε μικρότερες ποσότητες σε σύγκριση με τα μέταλλα. Συγκεκριμένα, ο οργανισμός μας χρειάζεται να τα προσλαμβάνει μέσω της διατροφής του σε ποσότητες

Σε αυτά ανήκουν: χρώμιο, χαλκός, φθόριο, ιώδιο, σίδηρος, μαγγάνιο, μολυβδαίνιο, σελήνιο, ψευδάργυρος.

Τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία αν και χρειάζεται να τα προσλαμβάνουμε σε μικρές ποσότητες, παίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της καλής υγείας μας.

Όπως και οι βιταμίνες, έτσι και τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία δε μας παρέχουν θερμίδες.

Δηλαδή δε μας εφοδιάζουν με ενέργεια, αλλά είναι απαραίτητα για διάφορες σημαντικές βιολογικές λειτουργίες όπως:

Διατήρηση της καλής υγείας των οστών

Μέταλλα όπως το ασβέστιο, ο φώσφορος και το μαγνήσιο είναι απαραίτητα για υγιή οστά και δόντια.

Αποτελούν βασικά δομικά συστατικά του σκελετού μας, όπου συναντώνται με τη μορφή κρυστάλλων υδροξυαπατίτη.

Οι κρύσταλλοι υδροξυαπατίτη είναι αυτοί που προσδίδουν την σκληρότητα και την αντοχή στο οστό, και συνεπώς συνεισφέρουν στη διατήρηση υγιών και ανθεκτικότητα οστών.

Η ανεπαρκής πρόσληψη αυτών των μετάλλων-ειδικότερα από την παιδική ηλικία μέχρι την ενηλικίωση- μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης οστικών παθήσεων, όπως είναι η οστεοπόρωση.

Ρύθμιση της ισορροπία των υγρών του σώματος

Η ισορροπία υγρών στο σώμα μας είναι σημείο-κλειδί για την υγεία και την ευεξία μας.

Κάθε λειτουργία του σώματος απαιτεί σωστή ισορροπία υγρών: από τη διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος μας μέχρι την διατήρηση της αρτηριακής πίεσης σε φυσιολογικά επίπεδα και την ενίσχυση των μεταβολικών διεργασιών.

Τα μέταλλα διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην ισορροπία των υγρών στα κύτταρα μας. Δύο από τα βασικότερα μέταλλα που συμβάλλουν στη σωστή ισορροπία των υγρών είναι το κάλιο και το νάτριο.

Το κάλιο αποτελεί το πρώτο σε περιεκτικότητα μέταλλο του ενδοκυττάριου χώρου. Λειτουργεί μαζί με το νάτριο, το κύριο στοιχείο των εξωκυττάριων υγρών του σώματος, για να ρυθμίσει την ισορροπία των υγρών του σώματος, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Συγκεκριμένα, η διαφορά της συγκέντρωσης του νατρίου και καλίου κατά μήκος της κυτταρικής μεμβράνης είναι αυτή που ρυθμίζει την αρτηριακή πίεση.

Όταν υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση νατρίου στον εξωκυττάριο χώρο και χαμηλή συγκέντρωση καλίου στον ενδοκυττάριο χώρο, η κατακράτηση νερού είναι μεγάλη έξω από τα κύτταρα και έτσι οδηγούμαστε σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης.

Ρύθμιση της δράσης διαφόρων ενζύμων

Τα μέταλλα έχουν πολλαπλές λειτουργίες στο ανθρώπινο σώμα καθώς λειτουργούν ως συμπαράγοντες ενζύμων. Τα ένζυμα είναι πρωτεϊνικά μόρια που επιταχύνουν τις διάφορες χημικές αντιδράσεις που λαμβάνουν χώρα μέσα στο σώμα μας, και συχνά απαιτούν μέταλλα για την ενίσχυση της δραστικότητας τους.

Για παράδειγμα, ο σίδηρος αποτελεί απαραίτητο συστατικό πολλών ενζύμων που εμπλέκονται στο μεταβολισμό των θρεπτικών συστατικών, όπως είναι οι υδατάνθρακες και τα λίπη προς παραγωγή ενέργειας. Επίσης, αποτελεί συστατικό αντιοξειδωτικών ενζύμων, όπως είναι η καταλάση, ενισχύοντας έτσι την αντιοξειδωτική άμυνα του οργανισμού μας.

Μεταφορά οξυγόνου

Ο σίδηρος είναι απαραίτητος για την σύνθεση της αίμης στο μόριο της αιμοσφαιρίνης, μιας πρωτεΐνης που βρίσκεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια.

Η αιμοσφαιρίνη με τη σειρά της είναι απαραίτητη για τη μεταφορά του οξυγόνου από τους πνεύμονες στους διάφορους ιστούς του οργανισμού μας.

Χωρίς την επαρκή ποσότητα σιδήρου, ο οργανισμός χάνει την ικανότητα μεταφοράς οξυγόνου, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η λειτουργία όλων των συστημάτων του οργανισμού μας.

Τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία ανευρίσκονται σε μία ποικιλία τροφίμων. Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό να έχουμε μια διατροφή που θα βασίζεται σε μια ποικιλία τροφών για να μπορούμε να προσλαμβάνουμε όλα τα απαραίτητα μέταλλα και ιχνοστοιχεία.

Μέταλλα και ιχνοστοιχεία συναντάμε σε όλα τα τρόφιμα, όπως σε:

• Φρούτα

• Λαχανικά

• Ξηρούς καρπούς και σπόρους

• Φυτικά έλαια, όπως ελαιόλαδο

• Δημητριακά

• Γαλακτοκομικά προϊόντα

• Αυγό

• Ψάρια

• Κρέας και πουλερικά

• κ.α.

Εναλλακτικά, μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία μπορούμε να βρούμε και σε διάφορα συμπληρώματα διατροφής.

Στο εμπόριο κυκλοφορούν διάφορα συμπληρώματα διατροφής τα οποία περιέχουν, μεταξύ άλλων ουσιών, διάφορα μέταλλα και ιχνοστοιχεία.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, ένα συμπλήρωμα διατροφής παρέχει πολλαπλά μικροθρεπτικά συστατικά που χρειάζεται το σώμα μας, όπως συμβαίνει στην περίπτωση των πολυβιταμινούχων συμπληρωμάτων.

Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις συμπληρωμάτων που περιέχουν μεμονωμένα μικροθρεπτικά συστατικά.

Τα συμπληρώματα αυτά μπορούν συνήθως να χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία μιας μεμονωμένης ανεπάρκειας, όπως για παράδειγμα όταν υπάρχει διαγνωσμένη ανεπάρκεια σιδήρου.

Μάλιστα, τα συμπληρώματα σιδήρου αποτελούν ένα από τα πιο συχνά συμπληρώματα διατροφής.

Τα συμπληρώματα αυτά είναι χρήσιμα ιδιαίτερα σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας και σε εγκύους, όπου η έλλειψη σιδήρου είναι πολύ συχνή.

Ο σίδηρος αποτελεί ένα από τα πιο «δύσκολα» συστατικά από θέμα απορρόφησης και βιοδιαθεσιμότητας, έτσι το συμπλήρωμα είναι συχνά μονόδρομος.

Αδιαμφισβήτητα τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία είναι απαραίτητα για την υγεία μας.

Ωστόσο χρειάζεται προσοχή καθώς απαιτούνται σε συγκεκριμένες ποσότητες για εκτελέσουν τις μοναδικές τους λειτουργίες στο σώμα μας.

Πρωταρχικός σας στόχος θα πρέπει να η κάλυψη των ημερήσιων αναγκών σας σε μέταλλα και ιχνοστοιχεία μέσω της υιοθέτησης μίας υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής που θα περιέχει μια ποικιλία υγιεινών τροφίμων.

Ωστόσο, η χρήση ενός συμπληρώματος διατροφής μπορεί να κριθεί απαραίτητη σε ορισμένες περιπτώσεις, μεταξύ των οποίων είναι:

• Όταν η διατροφή σας δεν μπορεί να καλύψει τις συνιστώμενες ημερήσιες προσλήψεις αυτών των συστατικών

• Σε άτομα που εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο διατροφικών ελλείψεων λόγω καταστάσεων υγείας (π.χ. σύνδρομο δυσαπορρόφησης)

Η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής χρειάζεται προσοχή και σύνεση.

Τα συμπληρώματα διατροφής μπορεί να αλληλοεπιδράσουν με φαρμακευτική αγωγή ή να οδηγήσουν σε αυξημένη πρόσληψη ορισμένων θρεπτικών συστατικών που μπορεί να έχει δυσμενείς επιδράσεις για την υγεία σας.

Πρέπει λοιπόν πάντα να θυμάστε πως τα συμπληρώματα δεν αντικαθιστούν την διατροφή σας, απλά την συμπληρώνουν όποτε κρίνεται απαραίτητο.

Έτσι πριν την χρήση κάποιου συμπληρώματος θα πρέπει να απευθύνεστε στον επαγγελματία υγείας σας (π.χ., θεράποντα ιατρό, διαιτολόγο) για να αξιολογήσει τα πιθανά οφέλη από τη χρήση τους.

Εάν καταναλωθούν σε μεγάλες ποσότητες, τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία μπορεί να γίνουν τοξικά.

Ωστόσο, η τοξικότητα από μεταλλικά στοιχεία μέσω της διατροφής είναι σπάνια.

Συνήθως, τοξικότητα συναντάται σε:

• Σε υπέρμετρη κατανάλωση συμπληρωμάτων διατροφής ή σε συνδυασμό πολλών και διαφορετικών συμπληρωμάτων διατροφής λόγω υπερκαλύψεων συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών

• Ορισμένες καταστάσεις που παρεμβαίνουν στις προσαρμοστικές ικανότητες του οργανισμού

Τα μέταλλα και τα ιχνοστοιχεία αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της διατροφής και συνεπώς της υγείας μας.

Η πρόσληψή τους μπορεί να γίνει είτε μέσω της διατροφής μας είτε ακόμη και από συμπληρώματα διατροφής, όποτε κρίνεται απαραίτητο. Χρειάζεται ωστόσο προσοχή, ώστε να προσλαμβάνετε τις σωστές ποσότητες για να έχετε και τα μέγιστα δυνατά οφέλη.

Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι τα συμπληρώματα δεν μπορούν να υποκαταστήσουν μία υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή. Τα περισσότερα συμπληρώματα διατροφής είναι ασφαλή, αν ακολουθείτε τις οδηγίες του προϊόντος. Εντούτοις, οι μεγάλες δόσεις ορισμένων θρεπτικών συστατικών μπορεί επίσης να έχουν δυσμενείς επιπτώσεις.

Μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή είναι η βάση για την κάλυψη των ενεργειακών και θρεπτικών μας αναγκών.